مقدمه

در نیمه اول سال ۱۴۰۴ (دی ۱۴۰۳ تا اول تیر ۱۴۰۴)، بازار عمده‌فروشی کالاهای نساجی تهران و اصفهان شاهد نوسانات قابل ملاحظه‌ای بود. از یک سو افزایش قیمت ارز و پیچیدگی در تأمین مواد اولیه (مانند واردات پنبه و الیاف مصنوعی) و از سوی دیگر کاهش تولید داخلی و رقابت با کالاهای وارداتی، سبب بی‌ثباتی قیمت‌ها شد. در ادامه، روند قیمتی نخ و پارچه در گروه‌های کالایی منتخب (نخ پنبه، نخ پلی‌استر، پارچه تترون و ترگال) بررسی می‌شود و تأثیر این نوسانات بر تولیدکنندگان و خرده‌فروشان تبیین خواهد شد.

روند قیمت نخ

در مقابل، نخ‌های مصنوعی مانند نخ پلی‌استر (به‌ویژه نخ فیلامنت) تغییرات نسبتا ملایم‌تری داشتند. برای مثال، یک لیست قیمت تیر ۱۴۰۴ نشان می‌دهد نخ پلی‌استر فیلامنت با قیمت حدود ۱۰۸,۰۰۰ تومان به ازای هر کیلو عرضه می‌شود. این مقدار نسبت به چند ماه قبل تفاوت چندانی ندارد و نشان‌دهنده ثبات نسبی بازار الیاف مصنوعی (برای اطلاع از قیمت جهانی کلیک کنید) در مقایسه با الیاف پنبه‌ای (برای اطلاع از قیمت جهانی کلیک کنید) است.

روند قیمت پارچه

پارچه‌های پرمصرف در این بازه نیز رشد قیمت نشان دادند. به عنوان مثال، پارچه تترون نخی ساده (عرض ۱۵۰ سانتیمتر) که در ابتدای دی‌ماه حدود ۵۰–۶۰ هزار تومان به ازای هر متر عرضه می‌شد، تا خرداد ۱۴۰۴ به حدود ۱۰۹,۰۰۰ تومان رسیده است. همین‌طور انواع پارچه تترون باریک‌تر (عرض ~۹۰ سانتیمتر) در این مدت از حدود ۳۰–۶۰هزار تومان به ۷۰ هزار تومان افزایش یافته است. اگر تفاوت میان پارچه‌های پرکاربردی مثل تترون، فلامنت و ترگال برایتان واضح نیست، پیشنهاد می‌کنیم مقاله فرق پارچه تترون، فلامنت و ترگال در یک نگاه را مطالعه بفرمایید. در گروه پارچه‌های لباس و فرم، پارچه‌های ترگال نیز افزایش قیمت قابل توجهی داشتند. براساس گزارش یک نمایندگی نساجی معتبر اصفهانی، قیمت پارچه ترگال «فدک» با عرض ۱۵۰ سانتیمتر (سفید معمولی) از حدود ۱۱۰,۰۰۰تومان در دی ۱۴۰۳ به حدود ۱۶۵,۰۰۰تومان برای رنگ‌های ویژه در بهار ۱۴۰۴ رسیده است. به‌طور کلی، جدول زیر روند قیمتی تقریبی برخی کالاهای منتخب را نشان می‌دهد:

تحلیل علل نوسانات

علت اصلی این نوسانات را می‌توان در چند عامل عمده جست‌وجو کرد. نوسان نرخ ارز و محدودیت در تخصیص ارز نیمایی، بهای مواد اولیه وارداتی را دستخوش تغییرات سریع کرده است. برای جزئیات بیشتر، می‌توانید گزارش رسمی نرخ تورم نیمه اول ۱۴۰۴ از بانک مرکزی ایران را ببینید.به بیان دیگر، هر بار که نرخ ارز بالا می‌رود، بهای پنبه خام و محصولات پتروشیمی (ماده اولیه نخ‌های پلی‌استر) نیز افزایش می‌یابد. علاوه بر این، افزایش قیمت جهانی کالاهای نساجی (مثل الیاف پنبه) و کاهش نسبی تولید داخلی پنبه و پارچه سبک (متأثر از کمبود نقدینگی و مشکلات بانکی) فشار مضاعفی بر بازار وارد کرده است.

عوامل ساختاری نیز تأثیرگذار بوده‌اند. برای مثال، پیگیری منابع خبری نشان می‌دهد در صنایع دستی و کارگاهی، فعالان از نوسان لحظه‌ای قیمت مواد اولیه گله دارند و گزارش می‌دهند «هر ماه که برای خرید مواد اولیه می‌رویم، شاهد افزایش نرخ‌ها هستیم. این افزایش قیمت مواد اولیه در قیمت تمام‌شده محصول ما نیز اثر می‌گذارد». همین مشکل در سطح تولید صنعتی نیز مطرح است: با عدم ثبات قیمت مواد اولیه، امکان برنامه‌ریزی بلندمدت و تثبیت قیمت‌گذاری محصول وجود ندارد.

علاوه بر این، تقاضای متغیر بازار داخل و رقابت با کالاهای وارداتی ارزان‌قیمت (به‌ویژه در پوشاک و پارچه‌های آماده) سبب شده است که تولیدکنندگان در مواجهه با افزایش هزینه، ناچار به افزایش قیمت فروش شوند که این خود باعث رکود نسبی تقاضا شده است. برخی تحلیلگران بر این باورند که این نوسانات منعکس‌کننده «ناتوانی در تأمین مطمئن مواد اولیه و بی‌ثباتی در بازار» است و تا زمانی که اقدام عملی برای بهبود زنجیره تأمین صورت نگیرد، احتمال ادامه این روند وجود دارد.

تاثیر بر تولید و خرده‌فروشی

تغییرات سریع قیمت‌ها فشار زیادی بر واحدهای تولیدی و بافندگی وارد کرده است. از یک سو، هزینه‌های تولید (دستمزد، برق، حمل‌ونقل) نیز افزایشی است و بنابراین با بالا رفتن بهای مواد اولیه، حاشیه سود تولیدکننده کاهش می‌یابد. بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ پارچه و لباس مجبور شدند برای ادامه فعالیت قیمت فروش محصولات خود را بالا ببرند. از سوی دیگر، خرده‌فروشان با مشتریانی مواجه‌اند که به تورم فزاینده معترضند؛ افزایش یکباره قیمت کالای تمام‌شده (مانند تترون یا ترگال) مستقیماً بر قیمت پوشاک و منسوجات عرضه‌شده در بازار خرده تأثیر می‌گذارد. تجربه نشان داده که اگر تولیدکننده نرخ‌های خود را به‌طور لحظه‌ای افزایش دهد، مشتریان بی‌ثبات می‌شوند و فروش دچار اختلال می‌گردد (همان‌گونه که فعالان صنایع دستی هم اشاره کرده‌اند). درنتیجه، تولیدکنندگان برای حفظ بازار مجبورند نوسانات هزینه را میانه‌روی کرده و بخش قابل توجهی از آن را به مصرف‌کننده منتقل نکنند که کاهش سود را به‌همراه می‌آورد. خرده‌فروشان نیز گاهی از کاهش تقاضای برخی کالاها (به‌ویژه میان گروه‌های کم‌درآمد) گزارش می‌دهند و ناچار به ارائه تخفیف یا تنوع در محصولات شده‌اند.  اگر شما هم فروشنده پارچه هستید و با کاهش فروش یا نوسان قیمت مواجه شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله ۱۰ راهکار افزایش فروش پارچه در بازارهای آنلاین را بخوانید؛ این مقاله نکات عملی و قابل اجرا برای حفظ فروش در شرایط پرنوسان بازار ارائه می‌دهد.

جمع‌بندی و پیشنهادها

در مجموع، بازه دی ۱۴۰۳ تا تیر ۱۴۰۴ دوره‌ای پرتلاطم برای بازار نخ و پارچه تهران و اصفهان بود. افزایش شدید قیمت نخ پنبه و افزایشی ملایم در نخ پلی‌استر، همراه با رشد چشمگیر قیمت پارچه‌های تترون و ترگال، نمونه‌هایی از این نوسانات هستند. برای مدیریت این وضعیت پیشنهاد می‌شود نهادهای دولتی و صنفی اقدامات زیر را مدنظر قرار دهند:

• تثبیت سیاست ارزی: تخصیص مناسب ارز نیمایی و تسهیل واردات مواد اولیه کیفیت‌دار، می‌تواند از جهش‌های ناگهانی قیمت جلوگیری کند.

• حمایت از تولید داخلی: تقویت کشاورزی پنبه و پتروشیمی داخلی برای کاهش وابستگی به واردات، از طریق اعطای وام‌های ارزان و سرمایه‌گذاری در فناوری.

• همکاری صنفی: تشویق تشکیل تعاونی‌های خرید مواد اولیه برای کاهش هزینه‌ها و حفاظت در برابر نوسانات، و به‌کارگیری ابزارهایی مانند قراردادهای پیش‌خرید.

• شفافیت بازار: انتشار منظم قیمت‌های عمده‌فروشی و آمار تولید/واردات (مثل گزار‌ش‌های فصلی بانک‌ها یا اتحادیه‌ها) به فعالان صنعت کمک می‌کند پیش‌بینی بهتری از روندها داشته باشند. با اجرای چنین اقدامات هماهنگ و تدابیر حمایتی، می توان انتظارات ناپایدار را کاهش داد و زمینه ثبات نسبی قیمت ها را فراهم کرد؛ موضوعی که در نهایت به سود تولید کننده، خرده فروش و مصرف کننده خواهد بود.

  
  

منابع: اطلاعات و آمار فوق از گزارش‌های صنعتی و بازار (ایران‌یارن، دیجی‌پنبه، فروشگاه‌های عمده‌فروشی پارچه) و اظهارنظر فعالان صنعت استخراج شده است